Της Σταύρης Τσαγγαρίδου
Μια από τις πιο ωραίες δραστηριότητες όσων καταπιάνονται με τον κινηματογράφο και το θέατρο είναι η συγγραφή ενός σεναρίου. Χρειάζεται, όμως, ειδική τεχνική, εφόσον αποτελεί την έγγραφη δουλειά του σεναριογράφου ή αλλιώς το γραπτό κείμενο που χρησιμοποιεί ένας σκηνοθέτης ως βάση για το γύρισμα μιας ταινίας. Ο Βασίλης Ραφαηλίδης, κιόλας, στο βιβλίο του «Μαθήματα για τον κινηματογράφο» επισημαίνει ότι το σενάριο ως όρος είναι δανεισμένος από το θέατρο, συγκεκριμένα από την Κομέντια Ντελ Άρτε, και δηλώνει μια «μικρή σκηνή». Οι ηθοποιοί, μάλιστα, έχουν τη δυνατότητα αυτοσχεδιασμού πάνω στο δοσμένο θέμα. Με άλλα λόγια, το σενάριο αποτελεί ένα πρόσχημα για δημιουργία ή αλλιώς αποτελεί τον καμβά στον οποίο θα «κεντήσει» ο σκηνοθέτης.
Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι υπάρχουν διάφορα είδη σεναρίου, εφόσον μπορεί να γίνει χρήση του σε μια θεατρική παράσταση ή μια τηλεοπτική σειρά, σε κινηματογραφική ταινία, τηλεταινία, βιντεοκλίπ, τηλεοπτικό πρόγραμμα ή και σε μια εκδήλωση. Ένα σενάριο μπορεί να είναι μια πρωτότυπη δουλειά ή και μια διασκευή ενός ήδη υπάρχοντος λογοτεχνικού ή θεατρικού έργου.
Αδιαμφισβήτητα υπάρχουν ομοιότητες, αλλά και χαρακτηριστικές διαφορές μεταξύ σεναρίου και λογοτεχνίας. Ο σεναριογράφος επιβάλλεται να θυμάται ότι το σενάριο είναι απλά η περιγραφή μιας ιστορίας που θα κληθεί να παραλάβει ο σκηνοθέτης για να της δώσει σάρκα και οστά, έστω κι αν ακολουθεί κάποιους κανόνες αφήγησης, όπως αυτοί περιγράφονται στην «Ποιητική» του Αριστοτέλη. Δηλαδή, έχει τουλάχιστον έναν ήρωα, ένα θέμα, μία υπόθεση, ένα περιβάλλον, άλλους χαρακτήρες που θα πλαισιώσουν τον ήρωα και ένα δραματικό γιατί. Μπορεί, μάλιστα, να αποδοθεί δραματικά, κωμικά ή με όποιο τρόπο επιθυμεί ο σεναριογράφος. Ωστόσο, υπάρχει ένα σταθερό μοτίβο που τηρείται σε όλα τα είδη σεναρίων, αφού ο ήρωας έχει έναν στόχο και καλείται να τον πετύχει, προσπερνώντας μια σειρά εμποδίων, θέλοντας να φτάσει από μια θέση σε μια άλλη.
Ας εξετάσουμε τα διαδοχικά βήματα που πρέπει να τηρηθούν για να δημιουργηθεί ένα σενάριο, με απαραίτητη προϋπόθεση τη βασική ιδέα του σεναριογράφου. Η ιδέα, λοιπόν, μπορεί να είναι γενική ή απροσδιόριστη είτε μια σκέψη, μια εικόνα, ένα ποίημα ή μια ατάκα που άκουσε, ένα απόφθεγμα ή ένας ιδιαίτερος ανθρώπινος χαρακτήρας, μια ιδιαίτερη στιγμή, ένα ξεχωριστό αντικείμενο, μια τοποθεσία ή και μια σειρά από ιδέες. Στη συνέχεια, θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα σχεδιάγραμμα κι ένα βασικό πλάνο για την επεξεργασία της ιδέας, με όποιο μέσο κι αν επιθυμεί. Το επόμενο βήμα απαιτεί ανάλυση! Δηλαδή, η όσο το δυνατόν περισσότερη επεξεργασία του κεντρικού ήρωα ή και των υπόλοιπων ηρώων, του τόπου δράσης, της βασικής ιστορίας και της εξέλιξής της, όπως και της κατάληξής της. Ακολούθως, αναλαμβάνει δράση η φαντασία για τη δημιουργία ενός νέου κόσμου, δοσμένου με λεπτομέρειες για τους χαρακτήρες, τον τόπο, το χρόνο, την αιτία και τον τρόπο εξέλιξης της κατάστασης και γενικά όποιες άλλες σημαντικές πληροφορίες. Σημασία σ’ αυτό το στάδιο έχουν και τα συναισθήματα των ηρώων, οι επιδιώξεις τους, τα εμπόδια και οι αποφάσεις των ηρώων της ιστορίας, με τις πιθανότητες αλλαγής τους ανοικτές. Η διαδικασία, δε, αυτή πρέπει να γίνεται ξεχωριστά για κάθε χαρακτήρα, όπως και η αποσαφήνιση της σχέσης του κεντρικού χαρακτήρα με καθέναν από τους υπόλοιπους χαρακτήρες της ιστορίας, όπως για παράδειγμα η χρησιμότητά τους στην ιστορία, η ύπαρξη σύγκρουσης κ.ά. Ακολούθως, έπεται το βήμα της σύνοψης και της σύντομης περιγραφής της ιστορίας. Συνεχίζοντας, καταγράφει ο σεναριογράφος τα μηνύματα που επιθυμεί να δώσει, όπως και τα συναισθήματα που θέλει να δημιουργήσει. Βάσει αυτών, άλλωστε, διευκρινίζεται και το κινηματογραφικό είδος της ιστορίας, δηλαδή αν πρόκειται για περιπέτεια, αστυνομικό, κομεντί κ.λπ. Η φαντασία, στη συγκεκριμένη φάση, παραμένει απεριόριστη. Έτσι και στο επόμενο στάδιο, θα κατασταλάξει στην απόδοση του θέματος της ιστορίας με λίγες λέξεις, αφού η εξακρίβωση του θέματος αποτελεί αρωγό στο να μην παρασύρεται σε άλλα θέματα. Τέλος, ακολουθεί ο προσδιορισμός ενός πρωτότυπου και ξεχωριστού τίτλου της ιστορίας, πάντοτε φυσικά σχετικού με την ιστορία. Πολλά τα βήματα, αλλά αξίζει τον κόπο!
Επιπλέον, πρέπει να υπάρχουν σε πλοκή και πλάνο ενός σεναρίου κάποια στοιχεία που θα το κάνουν να ξεχωρίζει, όπως για παράδειγμα οι διάλογοι, οι περιγραφές των δράσεων των ηρώων, όπως κι οι χώροι, αλλά κι οι ίδιοι οι ήρωες. Οι πρακτικές και τεχνικές συμβουλές, λοιπόν, αναφέρονται στον τρόπο διαχωρισμού της κεντρικής ιστορίας σε πιο μικρές. Για παράδειγμα, μια σκηνή μπορεί να ξεκινάει με την ένδειξη ΣΚ.15-ΕΣΩΤ., ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ, ΜΕΡΑ, δηλαδή σημειώνεται ο αριθμός της σκηνής και τα στοιχεία που θα βοηθήσουν το σκηνοθέτη στην οργάνωση του πλάνου. Άλλη σχετική συμβουλή αφορά το χρόνο σύνταξης, δηλαδή η χρήση ενεστώτα, ενώ οι διάλογοι σηματοδοτούνται από το όνομα του ήρωα που μιλάει, με κεφαλαία, ενώ μπαίνουν και στη μέση της σελίδας. Έπειτα, η παρουσίαση ενός καινούργιου χαρακτήρα γίνεται πάντα με κεφαλαία. Πρέπει να λαμβάνονται υπ’ όψιν η ηλικία, η καταγωγή, η μόρφωση και τα συναισθήματα του κάθε ήρωα. Άλλη χρήσιμη συμβουλή σχετικά με τον υπολογισμό της διάρκειας του σεναρίου είναι ότι εάν χρησιμοποιείται η γραμματοσειρά Courier, σε μέγεθος 12, με διπλό διάστιχο, όπως και η στοίχιση του διαλόγου στη μέση, σε μέγεθος αρχείου Α4, τότε υπολογίζεται ότι κάθε σελίδα αντιστοιχεί σε ένα λεπτό ταινίας. Αυτόματα, λοιπόν, συνυπολογίζεται και χονδρικά πόσα λεπτά θα είναι συνολικά η ιστορία. Τελευταίο στάδιο είναι η αξιολόγηση του σεναρίου και η σημείωση όποιων αλλαγών χρειάζονται για βελτίωσή του. Πρέπει να ακολουθείται, ολοκληρώνοντας, η βασική δομή του σεναρίου, σε όποιο είδος κι ανήκει, ξεκινώντας από την αρχή και φτάνοντας στην κλιμάκωση, ανάλογα με είδος του.
Προς την εξασφάλιση της επιτυχίας ενός σεναρίου πρέπει να ακολουθηθούν σημαντικά βήματα. Πρώτα, η απόδοση ταυτότητας στο σενάριο, ορίζοντας το θέμα και τη βασική ιδέα της ιστορίας, το είδος του, την υπόθεση, τους χαρακτήρες, το χώρο και το χρόνο, καθώς κι έναν άξιο προσοχής τίτλο. Επόμενο βήμα, είναι η σύνοψη της υπόθεσης του σεναρίου, στην οποία θα περιγράφεται σύντομα η ιστορία. Τρίτο απαραίτητο βήμα είναι η εξακρίβωση της σωστής ακολουθίας των στοιχείων ενός σεναρίου, όπως αυτά έχουν περιγραφεί πιο πάνω και σχετίζονται με τη μορφή, το ύφος και τον τρόπο γραφής, τα σκηνικά στοιχεία κ.ά. Το τέταρτο βήμα αφορά τη σωστή δομή του σεναρίου, όπως είναι γνωστή από την εποχή του Αριστοτέλη που βασίζεται σε τρεις πράξεις: Αρχή, μέση και τέλος. Στην πρώτη, εισαγωγική πράξη παρουσιάζεται ο ήρωας και το ζητούμενό του, μέχρι τη στιγμή που θα κληθεί να πάρει μέρος στην «περιπέτεια». Στη δεύτερη πράξη παρουσιάζεται η δράση, με τις διάφορες συγκρούσεις του ήρωα ή τα εμπόδια που θα συναντήσει. Στην τρίτη πράξη παρουσιάζεται η τελική σύγκρουση του ήρωα ή το λεγόμενο «climax», όπου ξεκαθαρίζεται κι αν τελικά ο ήρωας κατάφερε το σκοπό του. Σε κάθε πράξη, όμως, υπάρχουν επιμέρους σεκάνς, μικρότερες δηλαδή σκηνές, όπου σημειώνονται αλλαγές κι ανατροπές για τον ήρωα. Σε επόμενο βήμα τοποθετούνται τα σημεία-κλειδιά ή αλλιώς τα «plotpoints», με καθένα να δίνεται στο τέλος κάθε πράξης, τα οποία λειτουργούν ως «άγκυρες» σεναρίου που κρατούν το ρυθμό της πλοκής. Σχετικά με το ενδεχόμενο των πολλών ηρώων, κάθε βήμα σχετικά με το πλάνο πρέπει να γίνεται ξεχωριστά, όπως να σημειώνεται και η αξιολόγηση με τις σχέσεις του με υπόλοιπους ήρωες.
Τέλος, πρέπει να δοθεί έμφαση στο γεγονός ότι πρέπει να γίνουν ξεκάθαρα τα μηνύματα που θέλει να δώσει ο σεναριογράφος, τα οποία θα καθορίσουν και το κινηματογραφικό είδος της ιστορίας.
Ελάτε μαζί μας να σας παρέχουμε όποια βοήθεια χρειάζεστε, σχετικά με τη δημιουργία του σεναρίου σας, αλλά και να δώσουμε σάρκα κι οστά σε όποια ιδέα σας. Επικοινωνήστε με την KLAΚETACY PRODUCTIONS μέσω του +22314565 ή μέσω της ιστοσελίδας info@klaketacy.com.
Comments